| 1. Hafta | Dersin tanıtımı: Konu, kapsam ve amaçlar. Kaynaklar üzerine söyleşi. | İlk hafta doktora adaylarının dersi tanıması için fırsat verilecektir. Ders kaydı devam edenlerin zorunlu ve seçimlik okumaları temin etmeleri istenecektir. |
| 2. Hafta | Temel kavramlar: Hükümet sistemi ve rejim. Hükümet sisteminin temel unsurları. Rejim ile hükümet sistemi arasındaki ilişki | Öncelikle kavramların/terimlerin doğru kullanılabilmesi için siyasal sistem, hükümet sistemi, siyasal rejim kavramları tartışılacaktır. |
| 3. Hafta | Kadim zamanlardan günümüze yasama yürütme ilişkisi ve mutlak monarşiler ile kuvvetler birliğine dayalı diğer sistemler | Henüz kuvvetler ayrılığı fikri ortaya çıkmadan önce kadim devletlerden modern devletlere kadar olan sistemler ele alınacaktır. |
| 4. Hafta | Kuvvetler ayrılığı kuramı ve İngiltere’de parlamentonun oluşması süreci | John Locke ve Montesquieu, kuvvetler ayrılığı kuramı. İngiltere tarihi ve parlamentonun gelişimi üzerinden parlamenter sistemin kuruluşu ele alınacaktır. |
| 5. Hafta | Modern parlamenter sistemler: Westminster modeli | İngiliz parlamenter sisteminin işleyişi, yasama-yürütme dengesi, seçimler ve parti sistemi ele alınacaktır. |
| 6. Hafta | Modern parlamenter sistemler: Almanya ve diğerleri | Almanya’da hükümet sisteminin işleyişi. Diğer parlamenter devletlerden örnekler. |
| 7. Hafta | ABD anayasa tartışmaları ve başkanlık sisteminin kuruluşu | ABD’nin kuruluşu. Parlamenter sistem yerine niçin yeni bir sistemin kabul edildiği |
| 8. Hafta | ABD başkanlık sisteminin özellikleri ve fren-denge sistemi uygulaması | ABD başkanlık sisteminin temel özellikleri, fren ve denge sisteminin işleyişi |
| 9. Hafta | Latin Amerika ve Afrika başkanlık sistemleri, süper ve hiper başkanlıklar | Latin Amerika başta olmak üzere dünyadaki başkanlık sistemlerinin incelenmesi, ABD uygulamasından farkları nelerdir? Bu sistemler neden diktatörlüğe dönüşür ve sık sık hükümet darbeleri olur? Sorularına cevap aranacaktır. |
| 10. Hafta | Fransa yarı-başkanlık sistemi ve dünyada benzer sistemler | Fransız devriminden 1958 Anayasasına kadar Fransa tarihi, 1958 Anayasasındaki değişiklerin tarihsel arka planı, yarı-başkanlık sisteminin uygulanışı ele alınacaktır. |
| 11. Hafta | Dünyadaki hükümet sistemleri üzerinde genel bir karşılaştırma | Parlamenter sistem ve türevleri ile başkanlık sistemi ve türevlerinin yasama-yürütme dengesi bakımından karşılaştırması ve bu sistemlerde anayasa yargısının rolü ele alınacaktır. |
| 12. Hafta | Türkiye’de hükümet sistemlerinin tarihçesi ve tartışmaları: Öncesi | Klasik Osmanlı döneminden başlayarak, her bir anayasa ile oluşan hükümet sistemi üzerinde durulacaktır. |
| 13. Hafta | Türkiye’de hükümet sistemi tartışmaları: Mevcut sistem ve eleştirileri | 2017 Anayasa değişikliği ile yeni ortaya çıkan hükümet sistemi üzerinde durulacak ve bu konudaki tartışmalara yer verilecektir. |
| 14. Hafta | Genel değerlendirme | Sunumlar ve ödevler üzerine görüşmeler yapılacaktır. |
Bu iki kitap, dersle ilgili bir ön okuma olup, diğer derslere hazırlık açısından okunması istenmektedir.
Giovanni SARTORİ, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, (çev. Ergun Özbudun), Yetkin, Ankara, 1997.
Arend Lijphart, Demokrasi Modelleri (Otuzaltı Ülkede Yönetim Biçimleri ve Performansları), (çev. Güneş Ayas – U.Umut Bulusun), İthaki, İstanbul, 2018
Bu hafta, genel anayasa hukuku ve siyasal sistemler kitaplarından serbest okumalar yapılacaktır. Okumaların tartışmalar kısmındaki soruları cevaplamaya yönelik olduğuna dikkat edilmelidir.
TARTIŞMA KONUSU
Siyasal sistem nedir?
Siyasal rejim nedir?
Hükümet sistemi nedir?
Bu üç kavram arasındaki ilişki ve ayrılıklar nelerdir?
Hükümet sistemini belirleyen unsurlar nelerdir?
TAVSİYE EDİLEN OKUMALAR
- Maurice Duverger, Siyasal Rejimler, (çev. Teoman Tunçdoğan), Sosyal Yayınları, İstanbul, 1986.
- Ahmet Taner Kışlalı, Siyasal Sistemler, İmge, Ankara, 1999.
Genel anayasa ve siyasal sistem eserleri yanı sıra Mehmet Ali Ağaoğulları ve Levent Köker’in Kral Devlet ya da Ölümlü Tanrı kitabı, bu haftanın tartışmasını biçimlendirecektir.
TARTIŞMA KONUSU
Tarihteki ilk devletlerde siyasal sistem nasıl işlemektedir?
Yasama ve yürütme ayrımı nasıl ortaya çıkmıştır?
Mutlak monarşinin özellikleri nelerdir?
Mutlak monarşilerde devlet başkanına yol gösterici kurumlar nelerdir?
Tıpkı mutlak monarşilerde olduğu gibi, bir erkin tüm karar alma ve uygulama mekanizmalarına hakim olduğu başka sistemler var mıdır?
TAVSİYE EDİLEN OKUMALAR
Bu hafta iki önemli klasik eser, kuvvetler ayrılığı fikrinin tartışılmasında temel oluşturacaktır.
TARTIŞMA KONUSU
John Locke devletin işlevlerini nasıl görmektedir?
Locke’nin kuvvetler tasnifi nasıldır?
Montesquieu’nün kuvvetler ayrımı nasıldır?
İki düşünür ideal bir devlet yönetimi için neler önermektedir?
John Locke, Yönetim Üzerine İnceleme, (çev. Fahri Bakırcı).
Birinci ve ikinci cilt farklı yayınevlerinden çıkmıştır.
Montesquieu, Kanunların Ruhu Üzerine, (çev. Berna Günen), İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2018
İngiltere tarihi esas alınarak, parlamenter sistemin kuruluşu ve ana unsurları, bu haftanın konusunu oluşturmaktadır.
TAVSİYE EDİLEN OKUMALAR
Jeremy Black, Kısa İngiltere Tarihi, (çev. Ekin Duru), Say Yayınları, İstanbul, 2015.
TARTIŞMA SORULARI
Kuvvetler ayrımı İngiltere’de nasıl ortaya çıkmıştır?
Vergi-temsil ilişkisi ne demektir?
İngiltere kralı yasama yetkisini nasıl terk etmiştir?
İki kanatlı meclisin ortaya çıkmasında İngiltere dinamikleri nelerdir?
Yasa kavramı ne ifade etmektedir?
İngiltere’de kuvvetler dengesi nasıl sağlanmıştır?
Parlamenter sistemin ana özellikleri nelerdir?
İngiltere’de anayasa yargısı neden gelişmemiştir?
Laver, M. and Shepsle, K. (eds.), Cabinet Ministers and Parliamentary Government, Cambridge University Press, 1994.
Bu hafta parlamenter sistem’in İngiltere dışında nasıl geliştiği ele alınacaktır.
Genel ÇAĞDAŞ DEVLET SİSTEMLERİ kitaplarından yararlanılarak, başta Almanya olmak üzere parlamenter sistemin nasıl işlediği üzerinde durulacaktır.
TAVSİYE EDİLEN OKUMALAR
Michael G. Roskin, Çağdaş Devlet Sistemleri, (çev. Bahattin Seçilmişoğlu), Adres Yayınları, Ankara, 2016.
Cem Eroğul, Çağdaş Devlet Düzenleri, İmaj Yayınevi, Ankara, 2010.
Bu hafta Amerika’nın kuruluşu ve başkanlık sisteminin ortaya çıkışı konu edilecektir.
TARTIŞMA SORULARI
ABD’de klasik parlamenter sistem yerine niçin yeni bir sistem kurulma yoluna gidilmiştir?
Başkanlık sisteminin temelini oluşturan ilkeler nelerdir?
Fren ve denge sistemi nasıl korunmuştur?
Başkanın kendini kral ilan edememesinin önündeki engeller nelerdir?
Yargı düzeni nasıl bir işlev taşımaktadır?
Bu konunun klasiği
Alexis de Tocqueville, Amerika’da Demokrasi, (çev. Seçkin Sertdemir Özdemir), İletişim, İstanbul, 2019.
Thomas Patterson, The American Democracy, McGrawHill, 2005.
MAKALE: Özge Çelik Russell, “Amerikan Federalistleri Anayasal Demokrasinin Kurumsallaşması”, Siyasal Düşünceler Tarihi, (ed. H.E. Beriş ve F. Duman), Orion, Ankara, 2016, ss. 611-636.
Bu hafta, 7. haftanın okumaları üzerinden gidilecektir.
TARTIŞMA KONUSU
Özellikle fren ve denge sisteminin işleyişi üzerinde durulacaktır.
Bu hafta ABD dışında başkanlık sistemi uygulamalarına yer verilecektir. Latin Amerika başta olmak üzere Afrika’da başkanlık sisteminin uygulanışı konu edilecektir.
TARTIŞMA KONUSU
ABD ile Latin Amerika devletleri arasında başkanlık sisteminin uygulanışını farklı kılan temel etmenler nelerdir?
Siyasal kültür ve hükümet sistemi ilişkisi nedir?
Yönetmeyen parti ve sorumlu parti ne anlama gelir?
Federal sistem ile başkanlık sistemi arasında ne tür bir ilişki söz konusudur?
Murat Açıl, Latin Amerika Ülkelerinde Başkanlık Sistemi, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2019.
Bu hafta Fransa özelinde yarıbaşkanlık sistemi konu edilecektir. Önerilenr okumaların yanı sıra daha önce tavsiye edilen ÇAĞDAŞ DEVLET SİSTEMLERİ kitaplarından Fransa bahsinin okunması yararlıdır.
TARTIŞMA KONULARI
Fransa’da anayasa değişikliğine giden koşullar nelerdir?
Yarıbaşkanlık parlamenter ve başkanlık sisteminden hangi yönleriyle ayrılmaktadır?
Fransa dışında hangi devletlerde kabul görmüştür?
Fransa dışındaki devlerde uygulama nasıldır?
Serap Yazıcı, Başkanlık ve Yarıbaşkanlık Sistemleri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2016
MAKALE: Duverger, M. (1980), “A New Political System Model: Semi-Presidential Government”, European Journal of Political Research (8) 165–87.
İhsan Kamalak (der.), (Yarı) Başkanlık Sistemi ve Türkiye, Kalkedon, İstanbul, 2014
Bu hafta daha önceki okumalara ek olarak, sistemlerin karşılaştırması ile ilgili çalışmalara yer verilecektir.
MAKALE: Topuz, Senem Kurt (2016), “Hükümet Sistemleri ve Devlet Şekillerinin Ülkelerin Demokrasi Seviyeleri Üzerinde Yarattığı Farklılığın Tespiti Üzerine Bir Çalışma”, Ege Akademik Bakış, C. 16, S. 3, ss. 461-476.
Şule Özsoy Boyunsuz, Başkanlı Parlamenter Sistem, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2014.
Arend Lijphart (ed.), Parliamentary Systems versus Presidential Systems, Oxford University Press, 1992.
Bu hafta Türkiye’deki hükümet sistemi tartışmalarına katkı sunacak çok sayıda makale okunacaktır. Önerilen okumalara Türkiye Barolar Birliği tarafından yayınlanan BAŞKANLIK SİSTEMİ kitabından online ulaşılabilir.
Tartışmaya katkı sunacak diğer makalalere de öğrenciler kendileri ulaşabilir.
Levent Gönenç – Türkiye’de Hükümet Sistemi Değişikliği Tartışmaları: Olanaklar ve Olasılıklar Üzerine Bir Çalışma Notu
Ersin Kalaycıoğlu – Başkanlık Rejimi: Türkiye’nin Diktatörlük Tehdidiyle Sınavı
Bertil Emrah Oder – Türkiye’de Başkanlık ve Yarı Başkanlık Rejimi Tartışmaları: 1991-2005 Yılları Arasında Basma Yansı yan Öneri Ve Tepkilerden Kesitler
Erdal Onar – Türkiye’de Başkanlı k ve Yarı Başkanlık Sistemine Geçmesi Düşünülmeli midir?
Ergun Özbudun – Başkanlık Sistemi Tartışmaları
İlter Turan – Başkanlık Sistemi Sevdası: Zayıf Temelli Bir Özle
Serap Yazıcı – Başkanlı k Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme
Ergül, T. (ed.), Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005.
Bu hafta Türkiye’nin mevcut hükümet sistemi üzerine okumalar ve tartışmalar yapılacaktır.
TARTIŞMA KONULARI
CB sisteminin temel özellikleri nelerdir?
CB sistemi ile Başkanlık sistemi arasındaki önemli farklılıklar nelerdir?
CB sistemi içindeki tutarsızlıklar nelerdir?
CB sisteminde fren ve denge sistemi sağlanabilir mi?
TAVSİYE EDİLEN OKUMALAR
Bu konudaki güncel makale ve kitaplardan faydalanılacaktır.
Bu hafta, geçmiş okumalardan yararlanılarak, genel bir tartışma yapılacaktır.
Görsel: Verder Highsmith
Government