Fatma Koçak ve Veysel Dinler

dinlerv@gmail.com

Jenerik

ISSN: 1306-6250

Koçak, F. ve Dinler, V. (2023) “Türk Diasporasının Seçme ve Seçilme Hakkı: Yurtdışı Seçim Çevresi İçin Bir Öneri”, Yasama Dergisi, S. 47 (Ocak-Haziran 2023), ss. 75-124.

— ÖZET —

Demokratik devletlerde vatandaşlara sağlanan siyasal katılma haklarının başında seçme ve seçilme hakkı gelir. Türk diasporasının oluşumuyla birlikte, seçme hakkı genel seçimlerde önce sadece gümrüklerde, 2014 yılından itibaren bulundukları ülkelerdeki Türk diplomatik temsilciliklerde kurulan sandıklarda oy kullanma şeklinde gelişmiştir. Yurtdışı seçmen oylarının anavatanda yaşayan seçmen iradesini etkiliyor olması, yurtdışı seçim çevresi tartışmalarını başlatmıştır. Dünyada yurtdışı seçim çevresi oluşturarak diasporasına ulusal parlamentoda kendi seçtikleri temsilcileriyle temsil hakkı tanıyan halihazırda 18 ülke bulunmaktadır. Bu ülkeler parlamentolarını diaspora temsilcilerine açarak ulusal parlamentolarını neredeyse kozmo-ulusal parlamentolara dönüştürmüşlerdir. Günümüzde Türkiye’nin yedi milyona yaklaşan diaspora nüfusu ve üç milyonu aşan yurtdışı seçmeni bulunmaktadır. Bu çalışmada diasporanın demokratik siyasal katılımları için oy kullanma hakkı ile yurtdışı seçim çevresi oluşturulması önerileri değerlendirilmiştir. Bu konuda görüşme talebimize yanıt veren siyasi parti yetkilileri ile yapılan görüşmelerden siyasal partilerin yaklaşımları tespit edilmiştir. Bugün gelinen noktada, diasporaya milletvekili kontenjanı ayrılmasının ve yurtdışı seçim çevresinin oluşturulmasının zamanının geldiği sonucuna varılmakla birlikte, bu yönde somut bir adım henüz atılmış değildir. Bu çalışma, dünyadaki uygulamalardan örnek vermek yoluyla Türkiye’de yurtdışı seçim çevresinin olabilirliğini tartışmayı ve somut öneri sunmayı amaçlamaktadır.

— ANAHTAR KELİMELER —

Diaspora, Yurtdışı Oy Hakkı, Yurtdışı Seçmeni, Yurtdışı Seçim Çevresi, Diasporanın Temsili

The Right to Vote and Be Elected of the Turkish Diaspora:
A Proposal for External Constituency

Koçak, F. and Dinler, V. (2023) “The Right to Vote and Be Elected of the Turkish Diaspora: A Proposal for External Constituency”, urnal of Yasama Dergisi [The Journal of Legislation], No. 47 (January–June 2023), pp. 75-124.

— ABSTRACT —

In democratic states, the right to vote and be elected is the foremost of the political participation rights provided to the citizens. With the formation of the Turkish diaspora, the right to vote has developed in general elections, first only at the customs, and since 2014, in the ballot boxes established in the Turkish diplomatic representations in the countries where they are located. The fact that the overseas voters affect the will of the homeland electorate has started the discussions of the overseas constituency. There are currently 18 countries in the world that create an external constituency and give the diaspora the right to be represented in the national parliament with their elected representatives. These countries have opened their parliaments to diaspora representatives and transformed their national parliaments almost into cosmo-national parliaments. Today, Turkey has a diaspora population approaching seven million and overseas voters exceeding three million. In this study, proposals for the establishment of an external constituency for the democratic political rights of the diaspora were evaluated. In the interviews with the political party officials who responded to our request for meeting on this issue, the approaches of the parties were determined. At the point reached today, although it has been concluded that it is time to allocate a quota of deputies to the diaspora and to establish an overseas electoral constituency, no steps have been taken in this direction yet. This study aims to discuss the feasibility of an external constituency in Turkey by comparing with samples in the world and to present a practicable proposal.

— KEYWORDS —

Diaspora, External Voting Rights, Overseas Voter, Extraterritorial Constituency, Diaspora Representation.

— KAYNAKÇA / BIBLIOGRAPHY —

İncele / Look

Abadan-Unat, Nermin, Bitmeyen Göç Konuk İşçilikten Ulus-Ötesi Yurttaşlığa, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. İstanbul, 2002.

Abadan-Unat, Nermin ve diğ., Avrupa’da yaşayan Türklerin Oy Verme Davranışları ve 2014 Türkiye Cumhurbaşkanlığı Seçimi, Boğaziçi Üniversitesi & Friedrich Ebert Stiftung, İstanbul, 2014.

Arcioni, Elise, “Representation of Italian Diaspora,” University of Wollongong, Avusturalya, 2006. https://ro.uow.edu.au/lawpapers/28/ (Erişim: 24.09.2021).

Anaz, Necati, Diaspora Temsil Sistemi, Kriter Yayınevi, İstanbul, 2018.

Anaz, Necati, “Tunus Demokratikleşme Sürecinde Yurt Dışı Seçim Çevresi Sistemi”, Tunus’ta Toplum ve Siyaset, ed. Gökhan Bozkuş, Necmettin Erbakan Üniversitesi NEÜ Yayınları, Konya, 2020, ss. 67-89.

Anaz, Necati ve Mehmet Köse, Diaspora Seçim Coğrafyası Anavatan’da Türk Diasporasının Siyasal Katılım Serencamı, GAV Perspektif Yayınları, İstanbul, 2020.

Aydın, Bilge, “Oy Kullanma Temel Siyasi Haktır”, Artı 90 Dergisi, S.3, 2012 (Temmuz).

CHP, Ak Günlere, Cumhuriyet Halk Partisi 1973 Seçim Bildirgesi, Ankara, 1973.

CHP, Cumhuriyet Halk Partisi Programı Yeni Hedefler Yeni Türkiye, Ankara, 1994.

CHP, Yaşanacak Bir Türkiye Seçim Bildirgesi, Ankara, 2015.

CHP, Önce Türkiye Seçim Bildirgesi, Ankara, 2015.

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK), Dünyada Diaspora Stratejileri Türk Diasporası İçin Öneriler, 2011. http://www.kafiad.org/alt/deik.pdf (Erişim 04.04.2022)

Cruz, Jacobo Hernández, “Honduras: a decision based on political calculations”, Voting from Abroad The International IDEA Handbook, ed. Komisyon, Stockholm: International IDEA, 2007, s. 132-135.

Ellis, Andrew, “The history and politics of external voting”, Voting from Abroad The International IDEA Handbook, ed. Komisyon, Stockholm: International IDEA, 2007, s. 41-49.

Erdoğan, Murat, “Avrupa’da Türkiye Kökenli Göçmenler ve ‘Euro-Turks-Barometre’ Araştırmaları”, Göç Araştırmaları Dergisi, Sayı 1, 2015, ss.108-148.

Eroğul, Cem, Devlet Yönetimine Katılma Hakkı, İmge Kitapevi, Ankara, 1999.

Gözler, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi (Cilt I), Ekin, Bursa, 2011.

Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakat Metni, https://cdn.devapartisi.org/ guclendirilmis-parlamenter-sistem/Guclendirilmis-Parlamenter-Sistem-Mutabakat-Metni.pdf (Erişim 01.03.2022)

Gündoğmuş, Bekir, “Yurtdışı Türklerin Siyasal Katılımında Yurtdışı Seçim Çevresi: Niçin ve Nasıl?”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 31, Sayı 2, 2021, ss. 765-779.

Hürriyet, “Yurtdışındaki Türkler için 30 vekil önerdi”, 12 Kasım 2017. https://www.hurriyet.com.tr/dunya/yurtdisindaki-turkler-icin-30-vekil-onerdi-40642395

Jaulin, Thibaut and Etienne Smith, “Diffusion and practice of external voting in North and West Africa”. Migration in West and North Africa and across the Mediterranean: Trends, risks, development and governance, ed. Philippe Fargues and Marzia Rango, International Organization for Migration, 2020, ss. 394-404.

Karademir, Ebru, “Türk Hukukunda Çifte/Çok Vatandaşlıktan Kaynaklanan Sorunlar”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 20, Sayı 1, 2018, ss. 239-264.

Lacy, Brett, “Host country issues”, Voting from Abroad The International IDEA Handbook, ed. Komisyon, Stockholm: International IDEA, 2007, ss. 137-148.

Laguerre, Michel, Avrupa’da Parlamento ve Diaspora, çev. Akın Emre Pilgir, GAV Perspektif Yayınları, Ankara, 2020.

Lardy, Heather, “Citizenship and the Right to Vote”, Oxford Journal of Legal Studies, Vol. 17, No. 1, 1997 (Spring), ss. 75-100.

Mégret, Frédéric and Raphaël Girard, “Diasporas, Extraterritorial Representation, and the Right to Vote”, The Canadian Yearbook of International Law, Vol. 52, 2014, ss. 185-221.

Navarro, Carlos, Isabel Morales and Maria Gratschew, “External voting: a comparative overview”, Voting from Abroad The International IDEA Handbook, ed. Komisyon, Stockholm: International IDEA, 2007, ss. 11-35.

Ogbonnaya, Ufiem Maurice, “Voting Rights for Members of the Nigerian Diaspora”, Canadian Parliamentary Review, Winter 2013, ss. 20-24.

Okafor, Chiamaka, “2023: INEC chair at Chatham House, explains why Nigerians in diaspora can’t vote”, Premium Times, January 17, 2023. https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/576310-2023-inec-chair-at-chatham-house-explains-why-nigerians-in-diaspora-cant-vote.html

Østergaard-Nielsen, Eva, Irina Ciornei and Jean-Michel Lafleur, “Why do parties support emigrant voting rights?”, European Political Science Review (2019), ss. 1-18.

Palop-García, Pau and Luicy Pedroza, “Passed, regulated, or applied? The different stages of emigrant enfranchisement in Latin America and the Caribbean”, Democratization, Vol. 26, No. 3, 2019, ss. 401–421.

Şencan, Hüdai, Yurt Dışında Yaşayan Vatandaşların Parlamentoda Temsili (Yayınlanmamış rapor), TBMM, Ankara, 2014.

Şentürk, Cem, “Almanya Türkleri ve seçme hakkı”, Hürriyet, 25 Nisan 2014. https://www.hurriyet.com.tr/dunya/almanya-turkleri-ve-secme-hakki-26293532

Thompson, Judy, “The implementation of external voting”, Voting from Abroad The International IDEA Handbook, ed. Komisyon, Stockholm: International IDEA, 2007, ss. 113-127.

Türk, Hikmet Sami, “Demokratik Rejim ve Seçim Sistemleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 117, 2015, ss. 419-453.

Uçar, Metin, “Dışarıda Bir Türkiyeli Diaspora Kimliği Oluşturmak Mümkün mü?”, II. Uluslararası Davraz Kongresi Bildiriler Kitabı, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta, 2014.

Uluslararası Göç Örgütü (IOM), (tarihsiz). Göç Terimleri Sözlüğü, Richard Perruchoud ve Jillyanne Redpath (ed.), https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml31_turkish_2ndedition.pdf,

Vambe, Maurice Taonezvi, “Voting Rights of Zimbabweans in the Diaspora”, Journal of African Elections, Vol. 20, No. 1, s. 137-158.

Voting from Abroad The International IDEA Handbook, (2007). Stockholm: International IDEA.

Wellman, Elizabeth Iams, “Emigrant Inclusion in Home Country Elections: Theory and Evidence from sub-Saharan Africa”, American Political Science Review (2020), ss. 1-15.

Yıldırım, Deniz, “Gurbetin Oyları: 7 Haziran’dan 1 Kasım’a Yurtdışı Seçmen Davranışı”, Alternatif Politika, Cilt 8, Sayı 6, 2016 (Nisan), ss. 376-403.

Yıldız, Yasemin, “Bir Yurtdışı Milletvekilliği Meselesi Vardı”, Perspektif, 19 Mayıs 2018. https://perspektif.eu/2018/05/19/yorum-bir-yurt-disi-milletvekilligi-meselesi-vardi/ (Erişim 01.09.2021).

https://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/E-2.01/section-11-20050401.html

https://www.voaturkce.com/a/almanyadan-ek-secim-merkezlerine-veto/7068337.html

https://www.ysk.gov.tr/doc/genelge/dosya/1866/2015MV-Genelge136.pdf

https://www2.tbmm.gov.tr/d26/2/2-2009.pdf

https://www2.tbmm.gov.tr/d26/10/10-186198gen.pdf

GÖRÜŞME YAPILAN SİYASETÇİLER VE STK YETKİLİLERİ

Ahmet İyidirli, Halkçı Devrimci Birliği Berlin Başkanı, 18 Ekim 2021 tarihli e-posta yoluyla yapılan görüşme.

Ali Işıner Hamşioğlu, İYİ Parti Yurtdışı Teşkilatlar ve Yan Kuruluşlardan Sorumlu Başkan Yardımcısı, 19.11.2021 günü İYİ Parti Genel Merkezinde yüz yüze gerçekleştirilen görüşme.

Işın Demir, Saadet Partisi seçim çalışmaları uzmanı, 23.11.2021 günü Saadet Partisi Genel Merkezinde yüz yüze gerçekleştirilen görüşme.

İdris Şahin, DEVA Partisi Seçim İşleri Başkanı, 26.11.2021 günü WhatsApp üzerinden gerçekleştirilen görüşme.

Safter Çınar, Berlin Brandenburg Türkiye Toplumu Sözcüsü, 4 Ekim 2021 günü WhatsApp üzerinden gerçekleştirilen görüşme.

Mehmet Rüştü Tiryaki, HDP Batman Milletvekili, 15.11.2021 günü TBMM’de yüz yüze gerçekleştirilen görüşme.

Utku Çakırözer, CHP Eskişehir Milletvekili, 15.11.2021 günü TBMM’de yüz yüze gerçekleştirilen görüşme.

— ATIFLAR / CITATIONS —