Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Siyasi Partiler [Yüksek Lisans tezi]

Veysel Dinler

Danışman: Doç.Dr. Enver Bozkurt

Jüri Üyeleri: Doç.Dr. Enver Bozkurt, Doç.Dr. Mustafa Koçak ve Yrd.Doç.Dr. Yüksel Metin

Savunma Tarihi: 27 Haziran 2003 Oybirliği

dinlerv@gmail.com

Tezi İndir / Download Thesis

YÖK Tez No: 128088

kapak2

Veysel Dinler, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Siyasi Partiler, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Isparta, 2003. (yayınlanmamış yüksek lisans tezi)

— ÖZET — 

Siyasi partiler, demokrasilerin en önemli ve vazgeçilmez unsurlarıdır. Demokrasiyi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’yle bağdaşan tek rejim kabul eden Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, siyasi partilere karşı özel bir yaklaşım içindedir. Siyasi partiler, Sözleşme korumasından (11. madde) faydalanacak örgütlerin başında gelmektedir. Bu sebeple siyasi parti özgürlüğünün kısıtlanmasını öngören kurallar dar yorumlanmalıdır ve partilerin kapatılması ancak çok ciddi durumlarda söz konusu olmaktadır.

AİHM, Türk Anayasa Mahkemesi tarafından devletin anayasal ilkelerine aykırı programa sahip oldukları için kapatılan beş ayrı parti davasında Türkiye aleyhinde tazminata hükmetmiştir. Bu partiler, devletin anayasal ilkelerini ihlal etmekle birlikte, demokratik ilkeler dışına çıkmamışlardır. Devletin anayasal ilkelerine aykırı ve halkın büyük çoğunluğu tarafından kabul görmeyen görüşler dahil, her türlü fikrin örgütlenmeye hakkı vardır. Yeter ki; partiler şiddet, ihtilal gibi antidemokratik yöntemleri kullanmasın ve öne sürdükleri fikirlerin içeriği demokrasiye aykırı olmasın. Demokratik araçları kullanmaktan ayrılmayan bir siyasi partinin yasaklanması, demokratik toplumda gereksizdir. Ancak, demokrasiyi tahrip ederek, halk arasında ayrımcılık yaratan ve şiddet kullanmayı destekleyen partiler ile demokrasiyi yıkarak, anti-demokratik bir rejim kurmayı amaçlayan siyasi partiler kapatılabilmektedir.

Türkiye’de ise siyasi parti özgürlüğü, adeta resmi ideoloji ile sınırlandırılmakta; anayasaya aykırı parti ile anayasada belirtilen ilkeleri benimseyen parti ayrımına gidilmemektedir. Siyasi partiler tek tip bir örgütlenmeye ve benzer görüşleri savunmaya zorlanmaktadır. Benzer nedenlerle kapatılan siyasi partilerin başvuruları üzerine, Türkiye aleyhinde kararlar çıkmasına karşın; siyasi partilere karşı baskıcı ve jakoben politikalar devam etmektedir. Anayasada ve SPK’nda partilerin uyacakları esasları düzenleyen kurallar, Sözleşme’nin ortaya koyduğu özgürlükçü anlayışın çok altında, daraltıcı ve yasaklayıcıdır. Türkiye demokrasisiyle özdeş görülen siyasi partiler sorunu, ancak AİHS hukukunu ve AİHM kararlarını doğrudan uygulamakla ortadan kalkabilir.

— ANAHTAR KELİMELER — 

siyasi parti, siyasi parti yasakları, siyasi parti kapatma, AİHS madde 11, örgütlenme özgürlüğü, AİHM kararlarında siyasi parti, anayasa yargısında siyasi parti

The European Convention for the protection of human rights and fundamental freedoms and the political parties

Dinler, V. (2003), The European Convention for the protection of human rights and fundamental freedoms and the political parties, Süleyman Demirel University Social Sciences Institute Department of Public Administration, Isparta. (unpublished master thesis)

— ABSTRACT —

Political parties have essential role in ensuring pluralism and proper functioning of democracy. Democracy is only the political regime approval with the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms (Convention), thus the European Court of Human Rights (ECHR) attaches importance to political parties. There can be no doubt that political parties come within the scope of Article 11. For that reason the exceptions set out in Article 11 to be construed strictly where the political parties are concerned. The measure to dissolve a political party may only be applied in the most serious cases.

ECHR concluded Turkish Government to pay great amounts instead of non-pecuniary damage to the political parties were dissolved by Turkish Constitutional Court according to having programme, constitution and political activities contrary fundamental principle underpinning the Republic of Turkey, in different five case. In the Court’s view, political programmes of the parties which are considered to be incompatible with the current principles and structures of the Turkish State does not make it incompatible with the rules of democracy. One of the principal characteristics of democracy is the possibility that it offers of resolving a country’s problems through dialogue, without recourse to violence, even when they are irksome. Dissolution of a political party which was not separated from democratic principles is unnecessary in a democratic society, even they call for the use of violence, an uprising or any other form of rejection of democratic principles. Even though the margin of appreciation left to States must be a narrow one where the dissolution of political parties is concerned, since the pluralism of ideas and parties is itself an inherent part of democracy, a State may reasonably forestall the execution of such a policy, which is incompatible with the Convention’s provisions, before an attempt is made to implement it through concrete steps that might prejudice civil peace and the country’s democratic regime.

In Turkey, freedom of association for political parties is likely limited with the ideological paradigm and there is not any distinguish between the unconstitutional parties and the parties accepting the constitutional ideology. They are all compelled to advocate similar ideas and have merely the same type of organisation. Despite the great amount of money given for non-pecuniary damage to the political parties dissolved and the judicial decisions taken by ECHR against Turkey, the prohibitive and statist policy through parties is still maintained. The rules for the parties on the constitution and law on the regulation of political parties (SPK) are less tolerant, limitative and prohibitive. Consequently, it’s only the way to enforce the Convention rules and ECHR decisions for solving the problems on political parties in Turkey.

— KEY WORDS — 

political party, prohibitions of political parties, Article 11 of European Convention, freedom of association, political parties on the jurisdiction of ECHR, political party cases on the constitutional court

— KAYNAKÇA / REFERENCES — 

İncele / Look

Kitaplar :

 

AKILLIOĞLU Tekin, İnsan Hakları-I Kavram Kaynaklar ve Koruma Sistemleri, AÜSBF İnsan Hakları Merkezi, Ankara, 1995

ALİEFENDİOĞLU Yılmaz, Anayasa Yargısı ve Türk Anayasa Mahkemesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 1996 (Anayasa Yargısı)

ATAR Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, 2. baskı, Mimoza, Konya, 2002

BEETHAM David/BOYLE Kevin, Demokrasinin Temelleri, Çev.: Vahit Bıçak, Liberte, Ankara, 1998

BIÇAK Vahit, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında İfade Özgürlüğü, Liberal Düşünce Topluluğu, Ankara, 2002 (AİHM Kararlarında İfade Özgürlüğü)

ÇAVUŞOĞLU Naz, İnsan Hakları ve Avrupa Topluluk Hukuku’nda Temel Hak ve Hürriyetler Üzerine, AÜSBF İnsan Hakları Merkezi, Ankara, 1994

DAVER Bülent, Siyaset Bilimine Giriş, 5. baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 1993 (Siyaset Bilimine Giriş)

DONNELLY Jack, Teoride ve Uygulamada Evrensel İnsan Hakları, Çev.: Mustafa Erdoğan-Levent Korkut, Yetkin, Ankara, 1995

DURMUŞ Arzu, Siyasi Partilerin Kapatılması ve Yüce Divan Kararlarını Yeniden Tartışmak (Anayasa Mahkemesi Kararlarına Karşı Olağanüstü Kanun Yolları), Beta, İstanbul, 2001

DUVERGER Maurice, Siyasi Partiler, 4. baskı, Çev.: Ergun Özbudun, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1993 (Siyasi Partiler)

ERDOĞAN Mustafa, Anayasal Demokrasi, 3. baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 1999 (Anayasal Demokrasi)

—————————, Dersimiz Özgürlük, Pınar Yayınları, İstanbul, 2001 (Dersimiz Özgürlük)

—————————, Anayasa ve Özgürlük, Yetkin Yayınları, Ankara, 2002 (Anayasa ve Özgürlük)

GÖLCÜKLÜ Feyyaz /GÖZÜBÜYÜK A. Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi,  3. baskı, Turhan, Ankara, 2002

HAKYEMEZ Yusuf Şevki, Militan Demokrasi Anlayışı ve 1982 Anayasası, Seçkin, Ankara, 2000 (Militan Demokrasi Anlayışı)

KABOĞLU İbrahim Ö., Özgürlükler Hukuku İnsan Haklarının Hukuksal Yapısı, 4. baskı, AFA, İstanbul, 1998 (Özgürlükler Hukuku)

KAPANİ Münci, Kamu Hürriyetleri, 7. baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 1993 (Kamu Hürriyetleri)

———————, İnsan Haklarının Uluslararası Boyutları, 3. baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1996 (İnsan Haklarının Uluslar arası Boyutları)

———————-, Politika Bilimine Giriş, 9. baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1997 (Politika Bilimine Giriş)

KAYNAR Mete, Devletin Ülkesi ve Milleti, Maki Yayıncılık, Ankara, 2001

KIŞLALI Ahmet Taner, Siyaset Bilimi, 7. baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 1999

KOCAOĞLU Mehmet,  Anayasa Hukuku, Ankara, 1998

KOÇAK Mustafa, Siyasal Partiler ve Türkiye’de Siyasi Parti Yasakları, Turhan, Ankara, 2002

METİN Yüksel, Ölçülülük İlkesi Karşılaştırmalı Bir Anayasa Hukuku İncelemesi, Seçkin, Ankara, 2002 (Ölçülük İlkesi)

OPPENHEIMER Franz, Devlet, Çev.: Alaeddin Şenel-Yavuz Sabuncu, Engin Yayıncılık, İstanbul, 1997

ÖZBUDUN Ergun, Siyasal Partiler, AÜHF Yayınları, 2. baskı, Ankara, 1977 (Siyasal Partiler)

————————, Türk Anayasa Hukuku, 4. baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 1995 (Türk Anayasa Hukuku)

ÖZTEKİN Ali, Siyaset Bilimine Giriş, 2. baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2000

PERİNÇEK Doğu, Anayasa ve Partiler Rejimi Türkiye’de Siyasi Partilerin İç Düzeni ve Yasaklanması, 3. baskı, Kaynak Yayınları, İstanbul, 1985 (Anayasa ve Partiler Rejimi)

SAĞLAM Fazıl, Siyasal Partiler Hukukunun Güncel Sorunları, Beta, İstanbul, 1999 (Siyasal Partiler Hukuku)

SAN Coşkun,            Bonn Anayasasına Göre Siyasi Partilerin Kapatılması, Ankara, Yarı Açık Cezaevi Matbaası, 1966

SANCAR Mithat, ‘Devlet Aklı’ Kıskacında Hukuk Devleti, 2. baskı, İletişim, İstanbul, 2000

SARIBAY Ali Yaşar, Türkiye’de Demokrasi ve Politik Partiler, Alfa, İstanbul, 2001

SOYSAL Mümtaz, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, 11. baskı, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1997

SÖNMEZOĞLU Faruk ve diğerleri, Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, 2. baskı, Der Yayınları, İstanbul, 1996

SUNAY Reyhan, Avrupa Sözleşmesinde ve Türk Anayasasında İfade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırları, Liberal Düşünce Topluluğu, Ankara, 2001 (İfade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırları)

ŞAKAR Müjgan, 1982 Anayasası ve Önceki Anayasalar, 3. baskı, Beta, İstanbul, 1994

TANİLLİ Server, Devlet ve Demokrasi Anayasa Hukukuna Giriş, 8. baskı, Çağdaş Yayınları, İstanbul, 1996

TANÖR Bülent, Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, 3. baskı, BDS Yayınları, İstanbul, 1994 (Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu)

——————–, Siyasi Düşünce Hürriyeti ve 1961 Türk Anayasası, Öncü Kitabevi, İstanbul, 1969

TEZCAN Durmuş/ M.Ruhan ERDEM/ Oğuz SANCAKDAR, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Seçkin, Ankara, 2002

TEZİÇ Erdoğan, Anayasa Hukuku, 5. baskı, Beta, İstanbul, 1998 (Anayasa Hukuku)

———————, 100 Soruda Siyasi Partiler (Partilerin Hukuki Rejimi ve Türkiye’de Partiler), Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1976 (Siyasi Partiler)

TİKVEŞ Özkan, Teorik ve Pratik Anayasa Hukuku, DEÜHF Yayını, İzmir, 1982

TOKGÖZ Zübeyir G., Demokratikleşme Sürecinde Siyasi Partiler, Günce Yayıncılık, Ankara, 1999

TUNAYA Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952, Doğan Kardeş Yayınları, İstanbul, 1952 (Türkiye’de Siyasi Partiler)

———————————–, Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku, 5. baskı, Araştırma Eğitim Ekin Yayınları, İstanbul, 1982 (Siyasi Kurumlar ve Anayasa Hukuku)

TUNCAY Suavi, Parti İçi Demokrasi ve Türkiye, 2. baskı, Gündoğan, Ankara, 2000

ÜNAL Şeref, Temel Hak ve Özgürlükler ve İnsan Hakları Hukuku, Yetkin, Ankara, 1997

—————-, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi İnsan Haklarının Uluslar arası İlkeleri, 2. baskı, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara, 2001 (İnsan Haklarının Uluslar arası İlkeleri)

 

 

Makaleler :

 

ALİEFENDİOĞLU Yılmaz, “Siyasal Partiler ve Sivil Toplum Örgütleri” Anayasa Yargısı, S. 16, Ankara, 1999, s. 95-115 (“Siyasal Partiler ve Sivil Toplum Örgütleri”)

————————————, “2001 Yılı Anayasa Değişikliklerinin Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Getirdiği Yeni Boyut”, Anayasa Yargısı, S. 19, (basım yeri yok), 2002, s. 141-176

ANAYURT Ömer, “Türk Hukukunda Siyasal Partilerin Kapatılması Rejimi: Ulusal Demokrasinin Strasbourg Demokrasisi Karşısında Hükmen Yenilgisi”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 23, 2001, s. 5-28

ARSLAN Zühtü, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Anayasa Yargısı: Uyum Sorunu ve Öneriler”, Anayasa Yargısı, S. 17, Ankara, 2000, s. 274-293 (AİHS ve Türk Anayasa Yargısı)

———————-, “Anayasa Mahkemesi’nin Siyasal Partiler Politikası: ‘Ve çağı’nda ‘Ya-ya da’cı Yaklaşımın Anakronizmi Üzerine Bir Deneme”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 22, 2001, s. 5-14 (“Anayasa Mahkemesi’nin Siyasal Partiler…”)

———————-, “Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması: Anayasa’nın 13. Maddesi üzerinde Bazı Düşünceler”, Anayasa Yargısı, S. 19, (basım yeri yok), 2002, s. 216-231

BIÇAK Vahit, “Uluslar arası İnsan Hakları Normlarını Yorum Organı Olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Kararlarının Türk Hukukunun Gelişimine Katkısı”, Anayasa Yargısı, S. 17, Ankara, 2000, s. 87-114 (“Uluslar arası İnsan Hakları Normlarını…”)

ÇAĞLAR Bakır, “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Demokrasi”, Anayasa Yargısı, S. 7, Ankara, 1990, s. 57-140

ÇAĞLAR Bakır/ÇAVUŞOĞLU Naz, “Parti Kapatma Davalarında Mermer-Mozaik İkilemi”, Anayasa Yargısı, S. 16, Ankara, 1999, s. 143-187

DAVER Bülent, “Anayasa Mahkemesi Kararları Açısından Siyasal Partiler: Birkaç Örnek Olay”, Anayasa Yargısı, S. 2, Ankara, 1986, s. 91-140 (“Anayasa Mahkemesi Kararları Açısından Siyasal Partiler…”)

DOĞRU Osman, “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarının İç Hukuklara Etkileri”, Anayasa Yargısı, S. 17, Ankara, 2000, s. 194-225

DUVERGER Maurice, “Partiler ve Siyasi Rejimler”, (Çev.: Ergun Özbudun), AÜHFD, C. XIX, S. 1-4, 1962, s. 23-51 (“Partiler ve Siyasi Rejimler”)

ERDOĞAN Mustafa, “AİHM’nin RP Kararının Düşündürdükleri”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 23, 2001, s. 41-50 (“AİHM’nin RP Kararının Düşündürdükleri”)

————————–, “Siyasi Partiler, Devlet ve Demokrasi”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 22, 2001, s. 59-66 (“Siyasi Partiler, Devlet ve Demokrasi”)

————————–, “Fazilet Partisi’ni Kapatma Kararı Işığında Türkiye’nin Anayasa Mahkemesi Sorunu”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 23, 2001, s. 36-40 (“FP’ni Kapatma Kararı Işığında…”)

FENDOĞLU Tahsin, “2001 Anayasa Değişikliği Bağlamında Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması (AY. md.13)”, Anayasa Yargısı, S. 19, (basım yeri yok), 2002, s. 178-214

FINKELNBURG Klaus, “Demokraside İfade Özgürlüğü”, (Çev.: Nihat Ülner), Düşünce Özgürlüğü, (hazırlayan: Hayrettin Ökçesiz), AFA, İstanbul, 1998, s. 196-205

GİRİTLİ İsmet, “2001 Anayasa Değişikliklerinin Temel Hak ve Özgürlüklere Yansıması”, Anayasa Yargısı, S. 19, (basım yeri yok), 2002, s. 88-103

GÖKÇE Birsen, “2001 Yılında Yapılan Anayasa Değişikliklerinin Sosyal, Ekonomik ve Siyasal Yönden Değerlendirilmesi”, Anayasa Yargısı, S. 19, (basım yeri yok), 200, s. 534-548

GÖLCÜKLÜ Feyyaz, “Avrupa İnsan Hakları Divanında Söz ve İfade Özgürlüğü”, İnsan Hakları Yıllığı, TODAİE İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi, Ankara, 1980, s. 41-76

GÖZLER Kemal, “3 Ekim 2001 Tarihli Anayasa Değişikliği: Bir Abesle İştigal Örneği”, Anayasa Yargısı, S. 19, (basım yeri yok), 2002, s. 326-354

GÜLSOY Mehmet Tevfik, “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Ölçü-Norm ve Siyasal Alanın Sınırı Olarak Başlangıç İlkeleri”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 22, 2001, s. 46-58

GÜRAN Sait, “Egemenlik Ulus’undur Üstünlük Anayasa’dadır”, Anayasa Yargısı, S. 17, Ankara, 2000, s. 43-61

GÜRİZ Adnan, “İfade Hürriyetinin Sınırları”, Düşünce Özgürlüğü, (hazırlayan: Hayrettin Ökçesiz), AFA, İstanbul, 1998, s. 82-87

HAFIZOĞULLARI Zeki, “Liberal Demokratik Bir Hukuk Düzeninde İfade Hürriyetinin Sınırı”, İnsan Hakları Merkezi Dergisi, C. II, S. 2, 1994, s. 3-14.

HAKYEMEZ Yusuf Şevki, “İkibinli Yıllarda Militan Demokrasinin Güncelliği: Federal Almanya, Avusturya ve Türkiye Örnekleri”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 22, 2001, s. 74-92 (“İkibinli Yıllarda Militan Demokrasinin Güncelliği…”)

————————————, “2001 Yılında Yapılan Anayasa Değişikliklerinin Siyasal Parti Özgürlüğü Üzerindeki Etkileri”, Anayasa Yargısı, S. 19, (basım yeri yok), 2002, s. 550-571 (“2001 Yılında Yapılan Anayasa Değişikliklerinin…”)

KARAKUŞ Hakan, “Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Parti Kapatma Kararları ve Davalarında ‘Azınlık Hakları’”, Kopenhag Kriterleri, (hazırlayan: İbrahim Kaboğlu), İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2001, s. 220-230

KEKEÇ Sait, “Siyasi Parti Yasaklıları, Yasaklık Süresinde Bağımsız Milletvekili Olabilir mi?”, Ankara Barosu Dergisi, S. 4, 1999, s. 69-74

KUZU Burhan, “1961 ve 1982 Anayasalarında ve Bunlara İlişkin Siyasi Partiler Kanunlarında Siyasi Parti Kavramı, Kuruluşu ve Kapatma Rejimi (Karşılaştırmalı Bir İnceleme)”, İÜHFM, C. LII, S. 1-4 (Ord. Prof. Dr. Sulhi DÖNMEZER’e Armağan), 1987, s. 145-185 (“1961 ve 1982 Anayasalarında…”)

———————, “Anayasamızda Düşünce ve Düşünceleri Açıklama Hürriyeti”, Yeni Türkiye Dergisi, S. 22 (İnsan Hakları Özel Sayısı), 1998, s. 783-803

MAUER Hartmut, “Die Rechtsstellung du Politischen Partien”, Juristische Schulung, November 1991, Heft 11, s. 881-889

MEMİŞ Emin, “İnsan Hakları Avrupa Standardı ve İç Hukuk Etkileşimi Analizleri”, Anayasa Yargısı, S. 17, Ankara, 2000, s. 130-172

METİN Yüksel, “Siyasi Parti Kapatma Davalarında Ortaya Çıkan Ön Sorunlar”, SDÜİİBF Dergisi, S. 3, 1998, s. 223-236 (“Siyasi Parti Kapatma Davalarında Ortaya Çıkan Ön Sorunlar”)

MORLOK Martin, “Parteiverbot als Verfassungsschutz – Ein unauflösbarer Widerspruch?”, NJW, Heft 40, 2001, s. 2931-2942

ODYAKMAZ Zehra, “Siyasi Partilerin Kapatılması ile İlgili Hükümlerde Uyumsuzluklar ve Uygulamadaki Güçlükler”, Anayasa Yargısı, S. 13, Ankara, 1996, s. 231-245

ÖZBUDUN Ergun, “Siyasi Partiler ve Demokrasi”, Siyasi Partiler ve Demokrasi Sempozyumu, TESAV Yayınları, Ankara, 1995, s. 1-25 (“Siyasi Partiler ve Demokrasi”)

ÖZHAN Hacı Ali, “Demokrasi, Siyasi Partiler ve Kapatma Davaları”, Yeni Türkiye Dergisi, S. 17, Ankara, 1997, s. 406-416

 PERİNÇEK Doğu, “Siyasal Partilerin Hukuki Rejimleri”, Siyasi Partiler ve Demokrasi Sempozyumu, TESAV Yayınları, Ankara, 1995, s. 145-156 (“Siyasal Partilerin Hukuki Rejimleri”)

————————-, “Federal Almanya’da Neo-Nazi Sosyalist Rayh Partisinin (SRP) Yasaklanması”, AÜHFD, C. XXV, S. 3-4, 1968, s. 273-285 (“Federal Almanya’da SRP’nin Yasaklanması”)

————————-, “Federal Almanya Siyasi Partiler Kanunu”, AÜHFD, C. XXIV, S. 1-4, 1967, s. 105-123 (“Federal Almanya Siyasi Partiler Kanunu”)

SAĞLAM Fazıl, “Anayasa Hukukumuz Açısından Siyasal Parti Kurumunun Güncel Sorunları”, Anayasa Yargısı, S. 14, Ankara, 1997, s. 367-383 (“Anayasa Hukukumuz Açısından…”)

———————-, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türkiye’de Kapatılan Partilere İlişkin Kararlarının Partiler Hukukuna Etkisi”, Anayasa Yargısı, S. 16, Ankara, 1999, s.189-203 (“AİHM’nin Türkiye’de Kapatılan Partiler…”)

———————-, “Siyasi Partiler Kanunu’nda Uluslar arası Standartlara Uygunluk Sağlamak İçin Yapılması Gereken Değişiklikler”, Anayasa Yargısı, S. 17, Ankara, 2000, s. 233-254 (“SPK’nda Uluslar arası Standartlara… “)

———————-, “Siyasal Parti Özgürlüğü”, Cogito İnsan Hakları, (editör: Korkut Tankuter), YKY, İstanbul, 2000, s. 195-215 (“Siyasal Parti Özgürlüğü”)

———————-, “2001 Yılı Anayasa Değişikliğinin Yaratabileceği Bazı Sorunlar ve Bunların Çözüm Olanakları”, Anayasa Yargısı, S. 19, (basım yeri yok), 2002, s. 288-310 (“2001 Yılı Anayasa Değişikliğinin…”)

SERİM Bülent, “Örgütlenme Özgürlüğü ‘Depolitizasyon’ ve Engeller”, Amme İdaresi Dergisi, C. 27, S. 1, 1994, s. 83-105

SEZER Ahmet Necdet, “Anayasa Mahkemesi’nin 37. Kuruluş Yıldönümü Açış Konuşması” Anayasa Yargısı, S. 16, Ankara, 1999, s. 1-14

SUNAY Reyhan, “‘Siyaset-İdeoloji-Yargı Ekseninde’ Türkiye’de Parti Özgürlüğü ve Avrupa Sözleşmesi Uygulaması”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 22, 2001, s. 32-45 (“‘Siyaset-İdeoloji-Yargı Ekseninde’ Türkiye’de Parti Özgürlüğü…”)

TANÖR Bülent, “Siyasi Partiler Yasası”, TÜSİAD ‘Demokratik Standartların Yükseltilmesi Paketi’ Tartışma Toplantıları Dizisi-1, 1997, s. 17-27 (“Siyasi Partiler Yasası”)

TEZCAN Durmuş, “Örgütlenme Hakkının Sınırları Açısından Siyasi Partileri Kapatma Kararlarına İlişkin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Ortaya Koyduğu Eğilim”, Anayasa Yargısı, S. 16, Ankara, 1999, s. 130-141 (“Örgütlenme Hakkının Sınırları…”)

————————, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Verdiği Kararlar ve Bu Kararların Yaptırım Gücünün Türkiye Açısından Değerlendirilmesi”, Kopenhag Kriterleri, (hazırlayan: İbrahim Kaboğlu), İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2001, s. 146-172 (“AİHM’nin Verdiği Kararlar…”)

TEZİÇ Erdoğan, “Türkiye’de Siyasi Düşünce ve Örgütlenme Özgürlüğü”, Anayasa Yargısı, S. 7, Ankara, 1990, s. 31-46 (“Türkiye’de Siyasi Düşünce…”)

TUNÇ Hasan, “Milletlerarası Sözleşmelerin Türk İç Hukukuna Etkisi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye ile İlgili Örnek Karar İncelemesi”, Anayasa Yargısı, S. 17, Ankara, 2000, s. 174-192

TURHAN Mehmet, “Anayasamız ve Demokratik Toplum Düzeninin Gerekleri”, Anayasa Yargısı, S. 8, Ankara, 1991, s. 401-420

————————-, “Siyasi Parti Kapatma Davaları”, Yeni Türkiye Dergisi, S. 17, 1997, s. 374- 405 (“Siyasi Parti Kapatma Davaları”)

————————-, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Siyasi Parti Kapatma Davaları”, Yeni Türkiye Dergisi, S. 24, 1998, s. 995-1005 (“AİHS ve Siyasi Parti Kapatma Davaları”)

————————-, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Siyasi Parti Kapatma Davaları”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 22, 2001, s. 15-31 (“Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Siyasi Parti Kapatma Davaları”)

TÜRK Hikmet Sami, “Siyasi Partiler Yasası”, TÜSİAD ‘Demokratik Standartların Yükseltilmesi Paketi’ Tartışma Toplantıları Dizisi-1, 1997, s. 68-73

TÜRMEN Rıza, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin İç Hukukumuza Etkileri”, Anayasa Yargısı, S. 17, Ankara, 2000, s. 32-40

UYGUN Oktay, “Siyasi Partilerin Kapatılması Rejiminin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Anayasa Yargısı, S. 17, Ankara, 2000, s. 256-272

ÜNAL Şeref, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Türk İç Hukukuna Etkileri”, Anayasa Yargısı, S. 17, Ankara, 2000, s. 63-85 (“AİHM Kararlarının Türk İç Hukukuna Etkileri”)

ÜZELTÜRK Sultan, “İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinin (İHAS) 10. Maddesi; İfade Özgürlüğü”, Yeni Türkiye Dergisi, S. 22 (İnsan Hakları Özel Sayısı), 1998, s. 1316-1324

YAYLA Atilla, “AİHM’nin RP Kararı Üzerine”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 23, 2001, s. 76-80 (“AİHM’nin RP Kararı Üzerine”)

——————-, “Demokrasiyi Koruma Kılavuzu”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 22, 2001, s. 67-73 (“Demokrasiyi Koruma Kılavuzu”)

——————, “FP’nin Kapatılması ve Türkiye’nin Cari Sisteminin Çıkmazları”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 23, 2001, s. 61-75 (“FP’nin Kapatılması…”)

YILDIRIM Kadir, “Sözleşmenin ve Divan Kararlarının Uygulama Niteliği”, Anayasa Yargısı, S. 17, Ankara, 2000, s. 295-325

 

 

Diğer Kaynaklar :

 

AYMKD, S. 24, Ankara, 1989 (1. Sosyalist Parti Kararı)

AYMKD, S. 27/2, Ankara, 1993 (Türkiye Birleşik Komünist Partisi Kapatma Kararı)

AYMKD, S. 28/2, Ankara, 1993 (Sosyalist Parti Kapatma Kararı)

AYMKD, S. 29/2, Ankara, 1994 (Özgürlük ve Demokrasi Partisi Kapatma Kararı)

AYMKD, S. 30/2, Ankara, 1995 (Halkın Emek Partisi Kapatma Kararı)

AYMKD, S. 33/2, Ankara, 1998 (Demokrasi Partisi Kapatma Kararı)

AYMKD, S. 34/2, Ankara, 1999 (Refah Partisi Kapatma Kararı)

AYMKD, S. 37/2, Ankara, 2002 (Fazilet Partisi Kapatma Kararı)

Anayasa Mahkemesi’nin RP Hakkındaki Gerekçeli Kararı, Alkım, Ankara, 1998

CASE OF REFAH PARTISI AND OTHERS v. TURKEY, http://hudoc.coe.fr

CASE OF SOCIALIST PARTY AND OTHERS v. TURKEY, http://hudoc.coe.fr

CHAMBER JUDGEMENT IN THE CASE OF YAZAR, KARATAŞ, AKSOY AND THE PEOPLE’S LABOUR PARTY (HEP) V. TURKEY, http://hudoc.coe.fr

CHAMBER JUDGEMENT IN THE CASE OF DICLE ON THE BEHALF OF DEP (DEMOCRATIC PARTY) V. TURKEY, http://hudoc.coe.fr

ÖZDEP/TÜRKİYE DAVASI, Yargı Mevzuatı Bülteni, S. 111, 2000

PROHOBITION OF POLITICAL PARTICIES AND ANALOGOUS MEASURES, http://coe.fr/venice

Resmi Gazete, 16 Temmuz 1965, sayı: 12050, “13.7.1965 tarih ve 648 sayılı Siyasi Partiler Kanunu”

Resmi Gazete, 14 Ağustos 1999, sayı: 23486, “12.8.1999 tarih ve 4445 sayılı Siyasi Partiler Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun”

Resmi Gazete, 9 Nisan 2002, sayı: 24721, “28.3.2002 tarih ve 4748 sayılı Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun”

Resmi Gazete, 11 Ocak 2003, sayı: 24990, “2.1.2003 tarih ve 4778 sayılı Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun”

Resmi Gazete, 4 Şubat 2003, sayı: 25014, “23.1.2003 tarih ve 4793 sayılı Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun”

Seçim Kanunları, hazırlayan: Yılmaz Alasu, Adil Yayınevi, Ankara, 1998

Siyasi Partiler ve Demokrasi Sempozyumu, Toplumsal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı (TESAV), Ankara, 1995

Siyasi Partileri Düzenlemek Üzere Hazırlanması Düşünülen Kanun Tasarısı Hakkında Ankara Hukuk Fakültesi Komisyonunun Mütalaası, AÜHFD, C. XX, S. 1-4, 1963. (s. 248-272)

TBKP ve diğerleri/TÜRKİYE DAVASI, http://www.adalet.gov.tr

TC 1982 Anayasası, (hazırlayan: A. Şeref Gözübüyük), 5. bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2002

— ATIFLAR / CITATIONS — 

İncele / Look

  1. Adem Kara, (2022), “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde Siyasi Parti Özgürlüğü: AB Uygulaması ve Türkiye Örneği” Ankara Barosu Dergisi 80, no 3 (Temmuz), ss. 55-102.
  2. Uğur İhtiyaroğlu, (2021) “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Siyasi Partilerin Kapatılmasına İlişkin Yaklaşımı ve Refah Partisi Kapatma Kararı Özelinde Din ve Vicdan Hürriyeti”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 29, S. 1, ss. 329-361
  3. Serhat Tutkal, (2021). “Trustees Instead of Elected Mayors: Authoritarian Neoliberalism and the Removal of Kurdish Mayors in Turkey. Nationalities Papers”, 1-23. doi:10.1017/nps.2021.42
  4. Murat Aygen, (2020), “Türkiye siyasal hayatında parti kapatmalara Kürt siyasi hareketi üzerinden çözümlemeler”, Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, C. 7, S. 63, ss. 3688-3703.
  5. Ferhat Uslu ve Sevtap Angun, (2000), “Türkiye’de Siyasi Parti Kapatma Nedeni Olarak “Devletin Ülkesi ve Milletiyle Bölünmez Bütünlüğü İlkesi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 20, S. Milli Egemenlik Özel Sayısı, ss. 39-60.
  6. Can Çelik, (2015), “Anayasa Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Siyasi Partilerin Laiklik Karşıtı Eylemlerin Odağı Haline Gelmesi Sebebiyle Kapatılması Rejimi ve Refah Partisi Kararı Çerçevesinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Konuya Yaklaşımı”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2015/1, ss. 113-150.
  7. İsmail Hakkı Şentürk, (2015), “Türk Hukukunda Siyasi Partilerin Sicillerinin Tutulması”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 4, ss. 459-495.
  8. Ercan Küçükeşmen, Akın Erdemir ve F. Mehmet Çuhadar, (2014),  “Yeni Liderlik Yaklaşımları Perspektifinde Karizmatik Liderler mi? Karizmatik Kadrolar mı?”, 2. Uluslararası Davraz Kongresi (Küresel Sorunlar ve Çözüm Arayışları), 29-31 Mayıs 2014, Isparta, ss. 849-880.
  9. Yasemin Kabaklıoğlu, (2012), “Siyasi Partilerin Kapatılması”, İzmir Barosu Dergisi, Yıl. 77, S. 1, ss. 14-42.
  1. Binnur Akkurt, (2019), Anayasa Hukukunda Seçme Hakkı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Konya. (yüksek lisans tezi)
  2. Muhammed Bilal Arı, (2019), Türkiye’de Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı ve Bu Hakkın Sivil Toplum Kuruluşları Açısından Önemi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yönetişim ve Sivil Toplum Kuruluşları Bilim Dalı, İstanbul. (yüksek lisans tezi)
  3. Mustafa Çam, (2017), Anayasa Mahkemesi Kararlarında Siyasi Partilerin Devletin Ülkesi ve Milletiyle Bölünmez Bütünlüğüne Aykırılık Sebebiyle Kapatılmasının İncelenmesi, İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İstanbul. (yüksek lisans tezi)
  4. Seda Özkan, (2016), İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihadında ve Türk Hukukunda Toplanma Özgürlüğü, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Avrupa Birliği Anabilim Dalı, İstanbul. (yüksek lisans tezi)
  5. Bünyamin Gelmiş, (2015), Türkiye’de Siyasi Partilerdeki Mevcut Muhasebe Sistemi ve Denetimi, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Muhasebe ve Denetim Programı, İstanbul. (yüksek lisans tezi)
  6. Aybil Onarır, (2015), 2015 KKTC Cumhurbaşkanlığı Seçiminde CTP-BG Adayı Dr. Sibel Siber Adına Sosyal Medyada Yürütülen Siyasal İletişim Çalışmaları, Yakındoğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım ABD, Lefkoşa. (yüksek lisans tezi)
  7. Ersin Yavuz, (2015), 1982 sonrası Anayasa Mahkemesinin verdiği siyasi parti kapatma kararlarının demokratikleşme bağlamında incelenmesi, Pamukkale Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Denizli. (yüksek lisans tezi)
  8. Yakup Söylemez, (2012), Siyasi Partilere Önerilen Muhasebe Sistemi ve Önerilen Hesap Planı ile Türkiye Muhasebe Standartları ile Uyumlaştırma, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme ABD, İstanbul. (yüksek lisans tezi)