Hukuki Açıdan Alevilerin Talepleri

Veysel Dinler

dinlerv@gmail.com

Makaleyi indir / Download article

ISBN: 978-605-872-93-08

hbv_sempozyum_kitabi

Dinler, V. (2011), “Hukukî Açıdan Alevilerin Talepleri”, I. Uluslararası Hacı Bektaş Veli Sempozyumu, (Cilt 2), Hitit Üniversitesi Yayını, Ankara, ss. 1065-1098. 
[Not: dijital baskı ile kağıt baskıda sayfa numaraları farklılık göstermektedir. Bu sayılar kağıt baskıya aittir.]

— ÖZET — 

Aleviler Türkiye’de nüfusun önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Alevilik Osmanlı Devletinden beri devletin hakim inancına aykırı bulunmaktadır. Cumhuriyet döneminde de durum fazla değişmemiş; Alevilerin din ve inanç özgürlüklerini rahatça yaşamaları mümkün olmamıştır. Bugün Aleviler kurdukları örgütler yoluyla din ve inanç özgürlüklerini daha güçlü bir şekilde savunmaktadır. Cemevlerine ibadethane statüsü verilmesi, zorunlu din dersleriyle ilgili düzenlemeler, Alevilerin din hizmetlerinin kamusal kaynakların sağlanması, Diyanet İşleri Başkanlığının kaldırılması veya yapısının değiştirilmesi, Alevilere yönelik ayrımcılığın giderilmesi gibi ortak istekler yüksek sesle dile getirilmektedir. Bu taleplerin çözüm yerinin siyaset kurumu olduğuna kuşku bulunmamaktadır. Diğer yandan Alevilerin talepleri hukuk düzeniyle doğrudan ilgilidir.

Bu çalışmada Alevilerin talepleri hukuki yönden incelenecektir. Alevilerin kimi taleplerinin mevcut anayasa hükümleri ve yasa normlarıyla ne kadar uyumlu olduğu üzerinde durularak; taleplerin yerine getirilebilmesi için yapılması gereken anayasa ve yasa değişikliklerinden söz edilecektir.

— ANAHTAR KELİMELER — 

Alevilerin talepleri, cemevi, zorunlu din dersi, din ve inanç özgürlüğü, ayrımcılık.

BİLİMSEL ETKİNLİK: I. Uluslararası Hacı Bektaş Veli Sempozyumu

Alevi Demands in Turkey: A Legal Approach

Dinler, V. (2011), “Alevi Demands in Turkey: A Legal Approach“, 1st International Symposium on Hacı Bektaş Veli, (Volume 2), Hitit University Press, Ankara, pp. 1065-1098.
[Note: Pages numbers on digital print are different from the numbers on hard copy. These numbers refer to hard copy.]

— ABSTRACT —

Alevis play an essential role in Turkey’s population. Since the Ottoman period, Alevism has been considered a heterodox belief according to the state’s religion. This mentality still applied after the republic period without any significant change, and the Alevis have been unable to enjoy their right to believe. Today, Alevi associations struggle to gain such rights of belief. The statute of cemevis (Alevi temples), compulsory religion lessons, religious service by public sources, a change in the statute of Religious Affairs Authority (Diyanet İşleri Başkanlığı), and an elimination of discrimination against Alevis are the current demands of the Alevi people from the state. These demands are political, insinuation that politicians resolve the issues. However, these demands are also related to law.
This paper legally analyzes the demands of Alevi people. Some of the Alevi demands are not per constitutional provisions and other laws. The necessary reforms that must be applied to solve the problems will be answered.

— KEYWORDS — 

Alevi demands, cemevi, compulsory religion lessons, right to believe, religious discrimination

SCIENTIFIC EVENT: 1st International Symposium on Hacı Bektaş Veli

— KAYNAKÇA / BIBLIOGRAPHY — 

İncele / Look

AKBULUT Olgun ve USAL Zeynep Oya, “Parental Religious Rights vs. Compulsory Religious Education in Turkey”, International Journal on Minority and Group Rights, No. 15, 2008, s. 433–455.

ALPEREN Abdullah, “Alevili(lik) Modernleşmesine Dair Düşünceler”, DEM Dergisi, Y. 2, S. 6, 2009, ss. 76–82.

ATAÖV Türkkaya, Çatışmaların Kaynağı Olarak Ayrımcılık, AÜ SBF İnsan Hakları Merkezi Yayınları, Ankara, 1996.

ATAY Ender Ethem, İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2009, 2. baskı.

BAYTEKİN Alican, Öteki Aleviler – Şarê Ma, Eko Kitaplığı, İstanbul, 2004.

Bugün, “Alevilere verirseniz, satanistler de ister”, 1 Kasım 2007.

ÇAMUROĞLU Reha, ‘İslam’ın Egemen Olmadığı Hiçbir Coğrafyada Alevilik Yoktur’”, (Röportaj: Ramazan Akkır) DEM Dergisi, Y. 2, S. 6, 2009, s. 40–50.

ÇAMUROĞLU Reha, “Alevilerin kapalı bir cemaat olmasından faydalanıyorlar ve bunun sürmesini istiyorlar”, (Röportaj: Nuriye Akman),  Zaman, 10 Ocak 2009.

DEM Dergisi, “Soruşturma: Fermani Altun, Hayrettin Karaman, Ali Rıza Oğurlu ile Söyleşiler”, Y. 2, S. 6, 2009, ss. 95–97.

DOĞRU Ergin, “Toplumu Sindirme Politikasının Adı: Gazi Katliamı”, Sacayak, S. 11, (Mart-Nisan), 2010, ss. 18–20.

ERDEMİR Aykan, “Alevi ‘Önce hak’ diyor”, (Röportaj: Devrim Sevimay), Milliyet, 3 Aralık 2007.

ESEN Selin ve Levent GÖNENÇ, “Religious Information on Identity Cards: A Turkish Debate”, Journal of Law and Religion, 2007–2008, Vol. 23, pp. 579–603.

GÖLCÜKLÜ A. Feyyaz ve GÖZÜBÜYÜK A. Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, Turhan Kitabevi, Ankara, 2002, 3. bası.

GÖZLER Kemal, Türk Anayasa Hukuku, Ekin Yayınevi, Bursa, 2000.

GÖZLER Kemal, İdare Hukuku, C. II, Ekin, Bursa, 2009, 2. baskı.

HAFIZOĞULLARI Zeki, Laiklik İnanç, Düşünce ve İfade Hürriyeti, US-A Yayıncılık, Ankara, 1997.

HAZERFEN Ahmet ve ŞENER Cemal, Osmanlı Arşivi’nde Mühimme ve İrâde Defterleri’nde Aleviler-Bektaşiler, Karaca Ahmet Sultan Derneği Yayınları, İstanbul, 2002.

Hürriyet, “Alevi Çalıştayı Ön Raporuna sert tepki”, 12 Şubat 2010.

KALELİ Lütfi, Alevi Kimliği ve Alevi Örgütlenmeleri, Can Yayınları, İstanbul, 2000.

KAYGALAK Metin, “Alevi çalıştayları: İtiraf edilen cemaat ve lapsus”, Taraf, 19 Şubat 2010.

KAYMAKCAN Recep, Öğretmenlerine Göre Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersleri, Yeni Eğilimler: Çoğulculuk ve Yapılandırmacılık, Değerler Eğitimi Merkezi, İstanbul, 2009.

KOÇAN Gürcan ve ÖNCÜ Ahmet, “Citizen Alevi in Turkey: Beyond Confirmation and Denial”, Journal of Historical Sociology, Vol. 17, No. 4, (December) 2004, pp. 464–489.

KOTAN Betül, “MEB, Alevileri AB’ye böyle ‘uydurdu’”, Radikal, 4 Ekim 2008.

KÜRKÇÜGİL Masis, “Dersim Cumhuriyet Tarihinin En Büyük Kıyımı”, NTV Tarih, S. 11, (Aralık) 2009, ss. 55–61.

Liberal Düşünce Topluluğu, Türkiye’de Din Özgürlüğü Raporu: “Dinlerarası İlişkiler: Seküler ve Demokratik Bir Sistemde Barış İçinde Bir Arada Varoluş Arayışı”, Ankara, 2005.

METİN Yüksel, “Zorunlu Din Dersi Sorunu ve Çözüm Önerilerinin Değerlendirilmesi”, Günümüz Aleviliğinde Eğitim Çalıştayı, Süleyman Demirel Üniversitesi 29–30 Mayıs 2009 Eğirdir, Isparta, 2009.

Milliyet, “Cemevi-cami kavgası”, 9 Aralık 2007.

OCAK, Ahmet Yaşar, Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009, 7. Baskı.

OĞURLU Ali Rıza, “Alevilik Nedir?”, http://www.aleviislamdinhizmetleri.com/alevilik _nedir.asp, (erişim tarihi: 1 Mayıs 2010).

OKAN, Murat, Türkiye’de Alevilik Antropolojik Bir Yaklaşım, İmge Kitabevi, Ankara, 2004.

ÖNER Ali Haydar, “Değerlendirme Konuşması”, Günümüz Aleviliğinde Eğitim Çalıştayı, Süleyman Demirel Üniversitesi, 29–30 Mayıs 2009 Eğirdir Isparta, 2009, ss. 226–231.

ÖZ Gülağ, Özkaynaklarından Alevilik – Bektaşilik Araştırmaları, Can Yayınları, Ankara, 1995.

ÖZBUDUN Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009, 10. Baskı.

Radikal, “Sultanbeyli Cemevi ilk celsede özgür”, 26 Ocak 2007.

Radikal, “Türkiye’deki cami sayısı 79 bin 96”, 3 Ocak 2009

Sacayak, “Madımak İçin Vicdan ve Adalet Çağrısı”, S. 3, Haziran 2009.

Sacayak, “Aleviliği Öğreten Alevi Şeyhlere Dava Açıldı: Yargılamaya büyük Tepki”, S. 11, Mart-Nisan 2010.

SAMBUR Bilal, “Alevî Sorununda Paradigma Değişimi: Özgürlük ve Çoğulculuk”, Liberal Düşünce, C. 15, S. 57–58, ss. 5–15.

SARAÇ Necdet, “İşte İsim İsim “Mum Söndü ”Hakaretini Yapanlar”, (erişim adresi: http://www.odatv.com/n.php?n= iste-isim- isim- mum-sondu-hakaretini-yapanlar-0910101200, erişim tarihi: 15 Ekim 2010).

SARIHAN Şenal (der.), Madımak Yangını Sivas Katliamı Davası, C. I-II, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2002.

SELÇUK İlhan, ŞAYLAN Gencay ve KALKAN Şenay, Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilik, Yön Yayınları, İstanbul, 1994, 2. baskı.

ŞENER Cemal, Alevilik Sorunu Üzerine, Ant, İstanbul, 1994.

ŞENER Cemal, Osmanlı Belgeleri’nde Aleviler-Bektaşiler, Karaca Ahmet Sultan Derneği Yayınları, İstanbul, 2002.

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, “İstanbul’da Bir Lisede Bir Öğrencinin Mezhebi Nedeniyle Ayrımcılığa Uğradığı ve Aşağılandığı İddiaları Hakkında Alt Komisyon Raporu”, 7 Aralık 2007. http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/ belge/istanbulda_bir_lisede_mezhep_bk_son.pdf, (erişim tarihi 15 Nisan 2010).

TBMM İnsan Hakları Komisyonu, “Amasya’da İki Okulda Ve Bir Pansiyonda Dini Baskı Yapıldığı İddiaları Hakkında Komisyon Raporu”, Kasım 2007. http://www.tbmm. gov.tr/komisyon/insanhaklari/belge/AMASYA_ALTKOMISYON_RAPORU.pdf, (erişim tarihi: 15 Nisan 2010).

TC Devlet Bakanlığı, Önrapor Alevi Çalıştayları, Ankara, 4 Şubat 2010.

TOPRAK Binnaz ve diğ., Türkiye’de Farklı Olmak: Din ve Muhafazakarlık Ekseninde Ötekileştirilenler, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, 2008.

ULUSOY Veliyettin, “Maaşlı Dede, Benim Dedem Olamaz, Ona Maaş Verenin Görevlisi Olur”, (Alevi Çalıştayında yapılan konuşma) , Sacayak, S. 3 (Haziran), 2009, ss. 21–24.

UYAR Lema (der.), Birleşmiş Milletler’de İnsan Hakları Yorumları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2006.

UYSAL Göksel, “Alevilerin Genel Olarak Talepleri”, (eririm adresi: http://www. stratejikboyut.com/haber/alevilerin-genel-olarak-talepleri–28588.html, erişim tarihi: 19 Nisan 2010).

ÜZÜM İlyas, Günümüz Aleviliği, İSAM Yayınları, İstanbul, 1997.

VORHOF Karin, “Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilikle İlgili Akademik ve Gazetecilik Nitelikli Yayınlar”, Alevi Kimliği, (Ed. T. Olson, E. Özdalga ve C. Raudvere), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2003, 2. baskı, ss. 32–66.

YILDIRIM Ali, Alevi Öğretisi, İtalik, Ankara, 2000

YILDIZ İlhan, “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi: Zorunlu mu Kalmalı, Yoksa Seçmeli mi Olmalı?”, TÜBAV Bilim Dergisi, C. II, S. 2, s. 243–256.

ZELYUT Rıza, Öz Kaynaklarına Göre Alevilik, Yön, İstanbul, 1992, 6. baskı.

ZIRH Besim Can, “Bir Rapor Çerçevesinden Almanya’da Yaşayan Aleviler”, Sacayak, S. 11 (Mart-Nisan), 2010, ss. 41-45

2007 Uluslararası Din Özgürlüğü Raporu, (erişim adresi: http://turkish.turkey.usembassy. gov/media/pdf/int_freedom_religion_tr.pdf, erişim tarihi: 15 Nisan 2010).

2008 Uluslararası Din Özgürlüğü Raporu, (erişim adresi: http://turkish.turkey.usembassy. gov/din_ozgurlugu_2008.html, erişim tarihi: 15 Nisan 2010).

2009 Uluslararası Din Özgürlüğü Raporu, (erişim adresi: http://www.state.gov/documents/ organization/132857.pdf, erişim tarihi: 15 Nisan 2010).

http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=2&portal=hbkm&action=html&highlight=21924/05&sessionid=57234904&skin=hudoc-pr-en (erişim tarihi: 15 Nisan 2010) Sinan Işık v Turkey.

http://www.alevihaberajansi.com/index.php?option=com_content&task=category& sectionid=14&id=23& Itemid= 28 (erişim tarihi: 5 Mayıs 2010).

http://www.asmmmo.org.tr/asmmmo/content.php?content_id=405, (erişim tarihi: 5 Mayıs 2010).

http://www.danistay.gov.tr/kerisim/ container.jsp, (erişim tarihi: 15 Nisan 2010)

http://www.diyanet.gov.tr/turkish/dy/Diyanet-Isleri-Baskanligi-AnaMenu-kurulus-ve-tarihi-gelisim-53.aspx, (erişim tarihi: 15 Nisan 2010).

http://www.state.gov/g/drl/irf/rpt/index.htm (erişim tarihi: 15 Nisan 2010) Annual Report to Congress on International Religious Freedom.

http://www2.ohchr.org/english/law/pdf/cerd.pdf.

— ATIFLAR / CITATIONS — 

İncele / Look

Henüz atıf yapılmamıştır