Veysel Dinler

dinlerv@gmail.com

Makale indir/Download article

ISBN: 978-625-7899-95-6

Dinler, V. (2020) “Cumhurbaşkan(lığ)ı İşlemlerinin Uygulamada Denetimi ve Kanunsuz Emir”, Cumhurbaşkanının İşlemleri Hukuki Niteliği, Normlar Hiyerarşisindeki Yeri ve Denetimi – Kamu Hukukçuları Platformu VIII. Toplantısı Tam Metin Bildiri Kitabı, (ed.) Oktay Uygun ve Egemen Esen, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, ss. 485-517.

— ÖZET —

Normlar hiyerarşisi hukuk düzeninde bir norm türünün bir diğeriyle altlık üstlük ilişkisi içinde olduğunu ve alt normun üst norma aykırı olamayacağını ifade eder. Hukuk düzenimize 2017 anayasa değişiklikleri ile giren Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin normlar hiyerarşisindeki konumu hukuken tartışmalı olmakla birlikte; asıl tartışmanın uygulamada yaşanacağında kuşku bulunmamaktadır. Zira Türkiye idare düzeninde normlar hiyerarşisinin uygulanışı, esas olarak piramidi tersine çevirmek şeklindedir. Hiçbir kamu görevlisi anayasaya bakma ihtiyacı dahi hissetmezken, amirin emri yönetmeliklerden de kanunlardan da önce gelmektedir. Bu durumda “Cumhurbaşkanlığı kararlarının kanun ve anayasaya uygunluğu meselesi uygulamacılar açısından ne ifade edecektir?”, “fiiliyatta bu denetim nasıl sağlanacaktır?” soruları önem taşımaktadır. Özellikle lider kültünün öne çıktığı ve otoriterleşen bir idari yapıda uygulamacılar anayasa ve/veya kanuna aykırılığı şüphe götürmeyen bir Cumhurbaşkanlığı kararına nasıl yaklaşacaklardır? Bu soru özellikle “kanunsuz emir” söz konusu olduğunda, uygulamacıları bir yandan hukukî ve cezaî sorumluluk altına sokma ihtimali; diğer yandan “emre itaatsizlik” ithamıyla karşılaşma ihtimali arasında sıkıştıracak bir mesele olarak, özellikle tartışılması ve üzerinde düşünülmesi gerekir.

Bu bildirinin amacı, Cumhurbaşkanlığı kararlarının uygulamada anayasa ve/veya kanunlara uygunluk denetimi sorununu “kanunsuz emir” çerçevesinde ele almaktır. Bu doğrultuda normlar hiyerarşisi ve kanunsuz emir kuramlarından yararlanılırken; lider kültü ve siyasal otoriterleşme ile Türkiye’de bürokrasi kültürü üzerinde durulacaktır. Türkiye’nin bir hukuk devleti olarak siyasal düzenini sürdürülebilmesi için bu meselenin etraflıca tartışılması son derece önemlidir.

— ANAHTAR KELİMELER —

Cumhurbaşkan(lığ)ı işlemleri, normlar hiyerarşisi, kanunsuz emir, hukuk devleti.

BİLİMSEL ETKİNLİK: Cumhurbaşkanının İşlemleri Hukuki Niteliği, Normlar Hiyerarşisindeki Yeri ve Denetimi – Kamu Hukukçuları Platformu VIII. Toplantısı

Review of the Presidential transactions in practice and unlawful order

Dinler, V. (2020) “Review of the Presidential transactions in practice and unlawful order”, Legal Nature of the Presidential Transactions, Its Position in the Hierarchy of Norms and Judicial Review of Presidential Transactions – Public Law Jurists Platform VIII. Meeting Proceeding Book, (ed.) Oktay Uygun ve Egemen Esen, Oniki Levha Publishing, İstanbul, pp. 485-517.

— ABSTRACT —

The hierarchy of norms states that in the legal order, one type of norm is in a subordinate relationship with another and that the lower norm cannot be contrary to the upper norm. Presidential decrees, which entered our legal system with the 2017 constitutional amendments, are legally controversial; there is no doubt that the real debate will be experienced in practice. Because the application of the hierarchy of norms in Turkey administration order, are mainly in the form of a reverse pyramid. While no public official feels the need to look at the constitution, the command of the superior comes before the regulations and the law. In this case, “What will the constitutionality of Presidential decisions mean for practitioners?”, “How will this kind of review be achieved in practice?” questions matter. Especially in an administrative structure where the cult of the leader is prominent and authoritarian, how will practitioners approach a Presidential decision whose unconstitutional and unlawfulness is beyond doubt? This question is significant when it comes to “unlawful order”, the possibility of putting practitioners under fault liability and criminal liability on the one hand; on the other hand, as an issue that will be squeezed between the chance of encountering the accusation of “disobedience”, it should be specially discussed and considered.

The purpose of this article is to deal with the issue of the Constitutional or legal compliance review of Presidential transactions in practice within the framework of “unlawful order”. In this direction, while using the hierarchy of norms and lawless order theories; by cult leaders and political authoritarianism will focus on the culture of bureaucracy in Turkey. Turkey, claiming the rule of law to sustain the political order, is critical to discuss this issue in detail.

— KEY WORDS —

Presidential transactions, hierarchy of norms, unlawful order, the rule of law.

SCIENTIFIC EVENT: Legal Nature of the Presidential Transactions, Its Position in the Hierarchy of Norms and Judicial Review of Presidential Transactions – Public Law Jurists Platform VIII. Meeting

— KAYNAKÇA / BIBLIOGRAPHY —

İncele / Look

Alkan Haluk, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Geleceğine İlişkin Bir Değerlendirme”, 2019 Liberal Düşünce Kongresi, 1-3 Kasım 2019, Ürgüp.

Aslan Volkan, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Kanunlara Uygunluğunun Denetimi ve Çeşitli Hususların Kararname ile Düzenleneceğinin Kanunlarda Belirtilmesi Üzerine”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, 2019, ss. 139-161.

Dinler Veysel, Devletin Suç İhdas Etme ve Cezalandırma Yetkisinin Sınırı, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta, 2013 (yayınlanmamış doktora tezi).

Dinler Veysel, “Anayasal Suç Ne(Değil)dir?”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 65, S. 4 (Prof.Dr. Zeki Hafızoğulları’na Armağan), ss. 1545-1575.

Erdoğan Mustafa, “Siyasî Modernlik ve Medenîlik”, Diyalog Gazetesi, 11 Ağustos 2019, (https://www.diyaloggazetesi.com/siyas-modernlik-ve-medenilik-makale,7673.html)

Ergül Ozan, “Yeni Rejimin Kodları Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Güncel Hukuk, S. 173, 2018, ss. 30-32.

Gözler Kemal, “Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminin Uygulamadaki Değeri: Bir Buçuk Yıllık Bir Bilanço”, www.anayasa.gen.tr/cbhs-bilanco.htm, (Yayın Tarihi: 27 Aralık 2019).

Gözler Kemal, Türk Anayasa Hukuku, Ekin, Bursa, 2018, 2. Baskı

Gözler Kemal, İdare Hukuku, Ekin, Bursa, 2009, C.1.

Günal Yılmaz, “Amirin Emrini İcrada, Emrin Meşruiyetini Kontrol Meselesi”, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 1965, C. 29, S. 2.

Hafızoğulları Zeki ve Muharrem Özen, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A Yayıncılık, Ankara, 2014, 7. baskı.

Hürriyet, “Cumhurbaşkanı Erdoğan kaymakamlara seslendi”, 26 Ocak 2016 (http://www.hurriyet.com.tr/gundem/cumhurbaskani-erdogan-kaymakamlara-seslendi-40045474).

İba Şeref ve Yasin Söyler, “Yeni Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanı Kararının Nitelik Farkı ve Hukuki Sonuçları”, Anayasa Yargısı, 2019, C. 36, S. 1, s. 203, ss. 195-223.

İçel Kayıhan ve A. Hakan Evik, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Beta, İstanbul, 2007, 4. Baskı.

Özbudun Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin, Ankara, 2017, 17. baskı.

Öztürk Bahri ve Mustafa Ruhan Erdem, Uygulamalı Ceza ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, Seçkin, Ankara, 2015, 15. baskı.

Şirin Tolga, “İşlemeyen Sistemlerin Fonksiyonel Olmayan Yanıtı: Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Anayasa Hukuku Dergisi, 2018, C. 7, S. 14, ss. 289-356.

Ülgen Aladağ Özen, “Kanun-Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi İlişkisinin Yargısal Denetimine Yönelik Sorunlar”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1 (Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve Anayasallık Denetimi Sempozyumu) 2019.

Ülgen Adadağ Özen, “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri: İlk Gözlemler”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018/2, ss. 617-636.

Ülgen Özen ve Tolga Şirin, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ≠ Cumhurbaşkanı Kararnamesi”, Güncel Hukuk, s. 170, 2018 (Mart-Nisan).

Zafer Hamide, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Beta, İstanbul, 2011, 2. baskı.

— ATIFLAR / CITATIONS —

İncele / Look

Ditar Kabashi, (2022), Devlet Başkanlarının Düzenleme Yetkisi, Yetkin, Ankara.
Muhammed Hakan Özata, (2022), Türk Hukukunda Cumhurbaşkanı Kararları, Adalet, Ankara.
Demet Çelik Ulusoy, (2021), “Measuring the Presidential Powers: New Governmental Design in Turkey”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 70, S. 3, ss. 1013-1105.

Merve Ünal Açıkgöz, (2021), 2017 Anayasa Değişiklikleri Bağlamında Yürütmenin Denetlenmesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara, 2021. (Doktora tezi)
Abdülsamet Güller, (2020), Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri: Türkiye ve Fransa Mukayesesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara, 2020 (Doktora Tezi)
Muhammed Hakan Özata, (2022), Türk Hukukunda Cumhurbaşkanı Kararları, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara. (Yüksek lisans tezi)